Μέσα από το παραπάνω περιστατικό διαφαίνεται μόνο η επιβίωση του ομηρικού τυπικού της αρχαιοελληνικής φιλοξενίας, αλλά, και πρωτίστως, η ειδοποιός διαφορά μεταξύ της Χριστιανικής νηστείας και των άλλων νηστειών, κοσμικών ή θρησκευτικών.
Η Χριστιανική περί νηστείας άποψη υπερβαίνει κάθε άλλη περί νηστείας εκδοχή, παύει να είναι αυτοσκοπός και γίνεται μέσο προς σκοπό ανώτερο και βαθμίδα προς νηστεία σπουδαιότερη και σημαντικότερη.
Η νηστεία των τροφών γίνεται μέσο και όχημα προς εγκράτεια και νηστεία των παθών, νηστεία του κακού μας εαυτού, εγκράτεια όλων εκείνων των στοιχείων που μας απομακρύνουν και μας αποξενώνουν από το συνάνθρωπό μας και από το Θεό, τον εγωισμό, το ψεύδος, τη συκοφαντία, την υποκρισία, την υλοφροσύνη, την αδικία, την κοινωνική αναλγησία……
Ο Ωριγένης, αποφαινόμενος ότι «μακάριος ο νηστεύων, ίνα ελεήση πένητα», προσδίδει στο περιεχόμενο της νηστείας και φιλανθρωπικό χαρακτήρα!
Ο θεσμός της νηστείας, λοιπόν, δεν περιορίζεται μόνο στην κουζίνα και στο τραπέζι μας. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μάλιστα, γίνεται σαφέστατος λέγοντας ότι «όποιος δεν νηστεύει, μπορεί και να συγχωρηθεί, προβάλλοντας ως δικαιολογία την του σώματός του αδυναμία! Όποιος, όμως, δεν διορθώνει τις αμαρτίες του, αδύνατο να βρει απολογία…».
Καλή η μακροζωία, καλύτερη η σωματική υγεία, άριστη όμως η ψυχική υγεία. Αυτός είναι ο απώτερος στόχος και σκοπός της νηστείας, η νηστεία των παθών, που όμως δεν μπορεί να υπάρξει ούτε να επιτευχθεί χωρίς τη νηστεία των τροφών!
Μια αρχαία παροιμία λέει ότι «παχεία γαστήρ λεπτόν ου τίκτει νόον»… Και ο Πλούταρχος κάνει μια παραστατική παρομοίωση: όπως τα πιθάρια, όταν είναι άδεια ηχούν καθαρώτερα, ενώ όταν γεμιστούν χάνουν την ηχητική τους ικανότητα, έτσι και το σώμα, όταν είναι ελαφρότερο, αποδίδει καλύτερα τις ενέργειες της ψυχής.
Η ηθική μας βελτίωση και τελείωση είναι κατά βάση θέμα της ελεύθερης βούλησής μας να κυριαρχήσουμε στον κακό εαυτό μας. Είναι θέμα της ισχυρής μας θέλησης για το καλό… Και το πρώτο βήμα για να ισχυροποιήσουμε τη θέλησή μας περνάει μέσα από την εγκράτεια φαγητών και ποτών, για να μας οδηγήσει στη συνέχεια στην εγκράτεια των παθών.
Και όταν λέει ο Χριστός ότι τον άνθρωπο δεν τον μολύνουν τα εισερχόμενα αλλά τα εξερχόμενα, το λέει όχι για να μας δώσει άλλοθι να μη νηστεύουμε, αλλά για να μας δηλώσει ότι η ψυχική καθαρότητα βρίσκεται πάνω και πέρα από κάθε διάκριση και αποχή τροφών!
Το προλογικό, λοιπόν, περιστατικό με το χοιρομέρι και τον Άγιο Σπυρίδωνα φανερώνει ότι υπεράνω της νηστείας βρίσκεται η προς τον πλησίον αγάπη, με κριτήριο την οποία θα κριθούμε στο ουράνιο Δικαστήριο!
Γιατί, ποιο το όφελος να νηστεύουμε από το λάδι και να πνίγουμε τον ελαιοπώλη;
† Ο ΣΥΡΟΥ ΔΩΡΟΘΕΟΣ Β΄
