του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

Η θρησκεία πράγματι είναι πανανθρώπινο και διαχρονικό φαινόμενο και εγγενής πρωταρχική ροπή στον άνθρωπο ώστε να επικοινωνήσει με το Θεό και να βρει την αληθινή χαρά και τη λύτρωση. Ο προφητάναξ Δαυίδ γράφει παραστατικά: «Όσο έντονα ποθεί το ελάφι τις πηγές των υδάτων, τόσο πολύ σε ποθεί η ψυχή μου, Θεέ μου» (Ψλμ. 41,2). Οικειοθελώς όμως οι άνθρωποι έφυγαν κάποτε μακριά από την αγαπητική και παραδεισένια παρουσία Του και ως εκ τούτου άρχισαν να ξεχνούν όχι μόνο τη μορφή του Θεού, αλλά και τους καλούς Του τρόπους. Όπως ένα μικρό παιδί συνέβαινε στο παρελθόν να ξεχάσει το πρόσωπο και τη ζεστή αγκαλιά του πατέρα του, όταν εκείνος παρέμενε πολλά χρόνια στην ξενιτειά, ή όπως οι φωτογραφίες ενός άλμπουμ ξεθωριάζουν από την υγρασία και μια βυζαντινή εικόνα φθείρεται από το χρόνο, τη σκόνη ή μια πυρκαγιά. Δια του τρόπου αυτού και της λησμοσύνης δημιουργήθηκαν οι διάφορες θρησκείες.

Επιγραμματικά, όπως φαίνεται μέσα από την πατερική σκέψη και την Αγία Γραφή, οι ΦΥΣΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ (θρησκείες που βασίζονται στους «αιώνιους» νόμους του κόσμου) εδράζονται κυρίως στην ΦΑΝΤΑΣΙΑ, αρέσκονται στις θυσίες για να εξευμενίσουν τους θεούς, αντιμετωπίζουν ενίοτε το θεό σαν αφηρημένη ουσία, πολλές δεν έχουν συγκεκριμένο ιδρυτή, οι ιδρυτές τους είναι απλά διδάσκαλοι και μεταδίδουν ηθικές συμβουλές, τοποθετούν τους θεούς κυριολεκτικά σε συγκεκριμένα σημεία ουρανού και γης, οι θεοί σ’ αυτές πολεμούν και μισούνται μεταξύ τους ενώ έχουν και πολλά ελαττώματα, επιδεικνύουν οι πιστοί σ’ αυτές μια απλή συμπάθεια προς τους γύρω τους, αντιμετωπίζουν τους συνανθρώπους τους άνισα και δέχονται κατώτερες και ανώτερες τάξεις, πιστεύουν μόνο σε αθανασία της ψυχής (και όχι σωμάτων) και ασπάζονται τη μετενσάρκωση.

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ όμως, ως ιστορική Αποκάλυψη του Θεού, δέχεται αντί της φαντασίας την ΙΣΤΟΡΙΑ, αντί των θυσιών την πνευματική ένωση με το Θεό, αντί της αφηρημένης ουσίας δέχεται τον Θεό ως πρόσωπο (και μάλιστα το όντως Πρόσωπο στο οποίο καλούμαστε οντολογικά, αγιαστικά, να μοιάσουμε), ιδρυτή και διδάσκαλο έχει τον Θεάνθρωπο Κύριο και όχι έναν απλό και «ψιλό» άνθρωπο, καλεί προς χαρισματική ένωση με τον Υπερτέλειο Θεό και όχι μόνο σε ηθική ζωή, διδάσκει την Σάρκωση του Υιού του Θεού, το Πάθος και την Ανάστασή Του και όχι την παρουσία κάποιου αναίσθητου θεού στο υπερπέραν, κηρύττει την αγάπη στην πράξη και προς τους εχθρούς, την ισότητα των ανθρώπων μεταξύ τους, την ψυχοσωματική αθανασία και όχι την διαιώνιση απλά των ψυχών, την κρίση των ανθρώπων μετά θάνατον και όχι τα ταξίδια των ψυχών και την επανενσάρκωσή τους. Δεν είναι επομένως ο Χριστιανισμός μια ακόμη θρησκεία, όπως νομίζουν ορισμένοι, αλλά η μια και μοναδική Θρησκεία, ή διαφορετικά, ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ, αφού αυτές αντικαταστάθηκαν από την γνήσια και μοναδική Αποκάλυψη του Θεού δια Ιησού Χριστού.

Δεδομένων των όσων προηγουμένως εκθέσαμε, το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία δεν μπορεί να μετονομαστεί και να περιέχει μόνο Θρησκειολογία, αφού, στην περίπτωση αυτή, οι ιθύνοντες θα αποδείξουν ότι δεν γνωρίζουν τι είναι ο Χριστιανισμός, αλλά και πως υπολείπονται σε ιστορικές γνώσεις, όσον αφορά τη σύνδεση και στενή συνεργασία Χριστιανισμού και Ελληνισμού στο χρόνο και την ιστορία. Αν και στην Β΄ Λυκείου διδάσκονται οι μαθητές τα περισσότερα θρησκεύματα -αναφορές σ’ αυτά υπάρχουν σε όλες τις τάξεις- και μάλιστα αντικειμενικά, εν τούτοις η έμφαση στην ελληνική εκπαίδευση δίδεται στην Ορθόδοξη διδασκαλία, διότι άλλο θρησκεία και άλλο Εκκλησία και Χριστιανισμός όπως είδαμε, αλλά και γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων είναι Ορθόδοξοι χριστιανοί. Είναι γνωστή εξάλλου η ιστορική και πολιτισμική παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί, όπως δεν αγνοείται η διδασκαλία της ελληνικής ιστορίας, αν και ανήκουμε στην Ευρώπη.

Αν ρίξουν κάποιοι που αντιδρούν μια μικρή ματιά στο τι επικρατεί σε άλλες χώρες της Ευρώπης θα διαπιστώσουν ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναπτύσσουν ομολογιακό μάθημα (ξεχωριστή διδασκαλία για παιδιά διαφορετικών ομολογιών), που καθορίζεται μάλιστα ως προς το περιεχόμενό του από την εκάστοτε ομολογία (https:// www.pi- schools.gr/ content/index.php? lesson_id= 2&ep= 38, Όλγας Γριζοπούλου, ‘Μερικές διευκρινήσεις για τα ομολογιακά Μαθήματα των Θρησκευτικών στις χώρες της Ε.Ε’). Δεν επικρατεί δηλαδή στις χώρες της Ευρώπης ένας θρησκειολογικός ‘αχταρμάς’, με μόνη εκμάθηση κατά τη διάρκεια του χρόνου όλων των θρησκειών που υπάρχουν, διότι αυτό θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μια πνευματική σύγχυση τους μαθητές και θα απορρίψουν, λόγω και της ηλικίας τους, ως ανούσιο το ίδιο το θρησκευτικό φαινόμενο. Σύμφωνα άλλωστε με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση περί των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το κράτος δεν έχει δικαίωμα να επεμβαίνει και να ρυθμίζει κατά πώς θέλει τη θρησκευτική συνείδηση των μαθητών, αλλά οι γονείς είναι εκείνοι που ορίζουν τι ο (ανήλικος) μαθητής θέλουν να διδάσκεται, σύμφωνα δηλαδή με τις δικές τους πεποιθήσεις (βλ. και Αναστασίου Μαρίνου: «Το Συμβούλιο της Ευρώπης, η διδασκαλία των Θρησκευτικών και η Δημοκρατία», εφημ. Εστία, φ. 31.10.2005 και 2.11.2005). Αυτό γίνεται απόλυτα σεβαστό στις ευρωπαϊκές χώρες, γι’ αυτό και αφήνουν τις επίσημες θρησκευτικές ομολογίες, στις οποίες οι μαθητές ανήκουν, να ρυθμίζουν και το περιεχόμενο του μαθήματος στα σχολεία, διότι αυτό σημαίνει πολιτισμός και συνεργασία για το καλό των μαθητών σε όλα τα επίπεδα.

Ακόμη, στην επικεφαλίδα του Συντάγματος γίνεται επίκληση "εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος", ενώ η "Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού" αναγνωρίζεται ως "επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα" (πάνω από 95% είναι Ορθόδοξοι) στο Άρθρο 3 του Συντάγματος. Στο Άρθρο 16 αναφέρεται πως η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και μεταξύ άλλων έχει σκοπό "την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων" (βλ. και el.wikipedia.org/wiki/άρθρο «Θρησκεία στην Ελλάδα»). Σ’ αυτό το άρθρο 16 του Συντάγματος εξάλλου οι Υπουργοί και Βουλευτές ορκίζονται, αν και ορισμένοι εξ’ αυτών δεν του δίνουν την πρέπουσα σημασία. Ο νόμος 1566/85, επίσης, ερμηνεύει τι σημαίνει στο Σύνταγμα «θρησκευτική συνείδηση» για τους μαθητές. Και εξειδικεύει ότι για την Ελλάδα πρόκειται για «τα γνήσια στοιχεία της Ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης» (κεφ. Α΄, άρθρο 1). Ο συνταγματικός νομοθέτης ήξερε φυσικά τι πρέσβευε και τι έγραφε, απηχώντας την ελληνοχριστιανική συνείδηση του Έθνους. Γι’ αυτό και το μάθημα των θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό σύμφωνα με το Σύνταγμα και οφείλει να έχει Ορθόδοξο χαρακτήρα και περιεχόμενο, καθώς και η τελευταία δικαστική απόφαση επί του θέματος ερμηνεύει (απόφαση 115/2012 Διοικητικού Εφετείου Χανίων- Πηγή: ‘Με δικαστική απόφαση υποχρεωτικό το μάθημα των Θρησκευτικών για τους Ορθόδοξους μαθητές | iefimerida. gr https: // www. iefimerida. gr/ node /81905 #  ixzz2e WDlc 6SR’).

Μια αναγκαία παρένθεση εδώ για να μην παρεξηγούμε τις έννοιες: Όταν μιλάμε για ελληνΟρθοδοξία δεν αναφερόμαστε σε εθνοφυλετισμό, αλλά στην υγιή συμπόρευση και οριστική συνεργασία των δύο κορυφαίων αυτών μεγεθών, του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού, με όλα τα οφέλη που προέκυψαν και συνεπάγονται απ’ αυτήν, σύμφωνα με τις γνωμοδοτήσεις άλλωστε κορυφαίων ιστορικών. Στο πλαίσιο αυτό, ο σοφός Σπ. Ζαμπέλιος δηλώνει: «Άνευ του Χριστιανισμού το όνομα της Ελλάδος δεν ήθελεν ίσως υπάρχει σήμερον ή εντός βιβλιοθηκών» (‘Οικοδόμοι πολιτισμού’, σελ. 304). Και ο σπουδαίος ιστορικός Κάρολος Ντιλ έγραψε ότι η Εκκλησία «διεφύλαξε καί την ελληνική εθνικότητα καί την ελληνικήν παιδείαν» (‘Οικοδόμοι’, σελ. 306). Ο μαρξιστής ιστορικός Νίκος Σβορώνος, για το εθνικο-ανυψωτικό έργο της Εκκλησίας, γράφει: «Η Εκκλησία… θα συνεχίσει το έργο της ανασυγκρότησης της πνευματικής ζωής των Ελλήνων …. Υπήρξε η κατευθυντήρια γραμμή του Έθνους. Επικεφαλής της εθνικής αντίστασης σ’ όλες τις μορφές της, εργαζόμενη για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, συμμετέχοντας σ’ όλες τις εξεγέρσεις, ακόμη και διευθύνοντάς τες …. ρυθμίζει επίσης την πνευματική ζωή» (‘Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας’, εκδ. Θεμέλιο, σελ. 49). Ο Κολοκοτρώνης, σε ένα του λόγο στην Πνύκα, αναφέρει: «Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και έπειτα υπέρ Πατρίδος» (Τερτσέτης, Άπαντα, τόμ. Γ΄, Αθ. 1953, σελ. 255-256).

Ο Έλληνας άλλωστε ποτέ δεν ξεχώρισε ιστορικά τη θρησκεία του από τη ζωή του, αρχής γενομένης από τον αθάνατο Όμηρο. Σε διάφορα μοναστήρια της Ελλάδας, εικονίζονται αρχαίοι Έλληνες σοφοί που θεωρούνται προ Χριστού προφήτες και χριστιανοί, όπως σε πολλές μονές του Αγίου Όρους (Ι. Μ. Βατοπεδίου, Ι.Μ. Ιβήρων κ.ά.), στην Μονή των Φιλανθρωπινών στο νησί της Παμβώτιδος λίμνης στα Ιωάννινα, σε μονές της Μακεδονίας, στο Μεγάλο Μετέωρο κ.α. Η Ελληνική Επανάσταση έγινε ως γνωστόν «στο όνομα του Χριστού και της Ελλάδας». Μάλιστα ο γενναίος Κανάρης και ο ατρόμητος Μιαούλης έπαιρναν δύναμη για τους ηρωικούς αγώνες τους από την εικόνα της Θεοτόκου και τον Τίμιον Σταυρόν, όπως εκείνοι δήλωσαν και έδειχναν στη ζωή τους. Ο δε Ρήγας βροντοφώνησε: «Ελάτε μ’ ένα ζήλο σε τούτο τον καιρό, να κάμωμεν τον όρκο επάνω στο Σταυρό». Η Εκκλησία υπήρξε διαχρονικά η μάνα και η τροφός του Γένους. Η κιβωτός μέσα στην οποία διασώθηκε ο Ελληνισμός, σύμφωνα και με τον εθνικό μας ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο (βλ. και Δημ. Κωτσάκη, «Αστρονομία και Αστρολογία στο Βυζάντιο», εκδ. Ζωής, Αθ. 1983, σελ. 16). Όχι μόνο λοιπόν στο Σύνταγμα της Επιδαύρου αναφέρεται ότι «Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της επικράτειας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν εισί Έλληνες» (1822), αλλά και μέχρι σήμερα η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία στάθηκε στο πλευρό του Έθνους στους αγώνες του (Μακεδονικός, Μικρασιατική εκστρατεία, 1940). Η Εκκλησία της Ελλάδος παρέσχε πλήθος μαρτύρων – κληρικών για τους οποίους καυχάται (βλ. Λ. Διαμαντοπούλου, «Τι προσέφερεν ο Χριστιανισμός», εκδ. Ο Σωτήρ, σελ. 85-164). Είναι κρίμα επομένως να διαστρέφεται η ιστορία και να ερμηνεύεται μονόπλευρα, κατά πως θέλουν ορισμένοι, και σύμφωνα με μυωπικά, ορθολογιστικά ή αθεϊστικά «γυαλιά». Κλήρος και λαός ήταν και είναι πάντα «ένα» στην ιστορία και την συνείδηση των Ελλήνων. Το δέντρο της ελευθερίας ποτίστηκε από το αίμα χιλιάδων αγωνιστών, ιερωμένων και λαϊκών. Ο μάρτυρας και ο ήρωας είναι αδέλφια. Η ΕΝΝΟΙΑ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΤΟΥ ΟΥΔΕΤΕΡΟΘΡΗΣΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑ ΜΙΑ ΠΛΑΝΗ. ΜΟΝΟ ΖΗΜΙΑ ΘΑ ΚΑΝΕΙ, ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ, ΣΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ.

Η αξία του μαθήματος των Θρησκευτικών είναι μεγίστη, εννοείται όταν διδάσκεται σωστά, που στην πλειονότητά τους οι εκπαιδευτικοί το πράττουν. Το μάθημα είναι αναντικατάστατο, γιατί απαντά έγκυρα σε ουσιώδη πνευματικά ερωτήματα, καθώς και σε υπαρξιακές αναζητήσεις της παιδικής και εφηβικής ψυχής. Πολλαπλές ωφέλειες προσφέρει στα παιδιά, που μαθαίνουν μέσα από το συγκεκριμένο μάθημα: (α) την ομορφιά του θρησκευτικού φαινομένου και τις ποικίλες μορφές του, (β) ότι η υγιής θρησκεία δεν είναι σκοταδισμός και οπισθοδρόμηση αλλά αγώνας εν Θεώ για ένα καλύτερο παρόν και μέλλον, (γ) την αγάπη του Θεού Πατέρα, που απέστειλε θυσιαστικά το γιο του, Ιησού Χριστό, για τη σωτηρία του κόσμου, (δ) ότι η παραθρησκεία δεν είναι θρησκεία αλλά εγκατάλειψη στο φόβο, στην ψυχοσωματική καταστροφή και ίσως στην αυτοκτονία, (ε) ότι ο φανατισμός δεν έχει σχέση με τις θρησκείες αλλά πως οι άνθρωποι τον ντύνουν με θρησκευτικότητα για να καλύψουν τις αποτυχίες τους, (στ) ότι οι αποτυχίες των εκπροσώπων του Χριστιανισμού δεν σημαίνει και αποτυχία του ίδιου του Χριστιανισμού, αφού οι άνθρωποι είμαστε ατελείς και αδύναμοι, ενώ υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα μετανοίας, (ζ) ότι η σύγχρονη κρίση και κάθε κρίση πάνω σε θέματα κοινωνικά, οικολογίας, τεχνολογίας, διαπροσωπικών σχέσεων, οι διακρίσεις εις βάρος των άλλων, η αδικία και τόσα άλλα, είναι θέματα ηθικής και έτσι πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε, (η) ότι οι αγνοί εκπρόσωποι των θρησκειών επιθυμούν την ειρήνη και πως οι πολεμοχαρείς χρησιμοποιούν τις θρησκείες για αποπροσανατολισμό, (θ) ότι η κριτική ικανότητα είναι απαραίτητη στη θρησκεία, ενώ (ι) διασώζεται και η αξία του ανθρωπίνου προσώπου και η ελευθερία, εσωτερική και εξωτερική (βλ. και https:// www. kairosnet. gr/ joomla/ docs/ delikonstantis. pdf).

Σύμφωνα μάλιστα με τον Ν. 1566/85 και πάλι, «Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ και να ζήσουν δημιουργικά». «Ισόρροπη ανάπτυξη», «Ολοκληρωμένες προσωπικότητες» και «δημιουργικότητα» δεν νοούνται χωρίς θρησκεία (και μάλιστα για το έθνος μας την ελληνορθόδοξη). Αυτό υποστηρίζεται και από τους ΤΟΜΕΙΣ ΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ, που είναι (α) ο Ψυχοκινητικός, (β) ο Αισθητηριακός, (γ) ο Νοητικός και (δ) ο Κοινωνικό-συναισθηματικός και ΗΘΙΚΟ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. 

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:

ΑΓΩΓΗ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ, ΟΕΔΒ, Αθ. 2007

ΑΘΩΟΣ, επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου, έκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1996

ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ, Αρχιεπισκοπής Αθηνών

ΜΙΑ ΤΑΞΗ ΓΕΜΑΤΗ ΑΠΟΡΙΕΣ, Ανδρέα Κεφαλληνιάδη, εκδ. Φωτοδότες

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΑ, Β΄ Λυκείου, Αθ. 1992

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΑ, Νικολάου Γ. Νευράκη, Αθ. 1999