του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου
Παρακάτω επιχειρούμε μια πολύ περιληπτική ανάλυση των διαφορών μεταξύ του Μεγάλου Βασιλείου (και της ελληνοχριστιανικής παράδοσης που εκφράζει και μεταφέρει) και του μυθολογικού Άϊ Βασίλη των ξωτικών και των ταράνδων. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αξίζει ή ότι απορρίπτουμε το διακοσμητικό και γιορτινό κλίμα των Χριστουγέννων.
Ο ευτραφής και ασπρογενειοφόρος παππούς με τα κόκκινα ρούχα, το έλκηθρο, τα ξωτικά και τα δώρα που φέρνει μόνο στα «καλά» παιδιά που κάθονταν φρόνιμα όλο το χρόνο (αυτό κι αν είναι η αποτυχία της παιδαγωγικής) δεν έχει καμία σχέση με τον Μέγα Βασίλειο της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας. Ο Φιλανδός άγιος είναι ένα εμπορικό κατασκεύασμα που παντρεύει τον αποκρυφισμό με την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων. Ούτε στα παραμύθια των γιαγιάδων μας δεν υπάρχει, διότι είναι μια επίπλαστη μορφή, ξενόφερτη για τα ελληνικά δεδομένα.
Ο αυθεντικός άγιος Βασίλειος υπήρξε πραγματικό πρόσωπο και Πατέρας του 4ου αιώνα. Ήταν επίσκοπος, πολύ μορφωμένος, καταπολέμησε τη δεισιδαιμονία και τον αποκρυφισμό, έλαβε μέρος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, επέδειξε εξέχουσα Θεολογία, έκανε πλήθος θαυμάτων, μοναδική ήταν η φιλανθρωπική του δράση υπέρ φτωχών, χηρών, ασθενών, απόρων κοριτσιών, παιδιών, ναυτικών κ.λπ. Αντίθετα, ο βορειοευρωπαίος Santa είναι ένας φανταστικός παππούλης, με συμπεριφορά καλικαντζάρων αφού μπαίνει από τις καμινάδες (στην ουσία προσπαθεί να μας πείσει ότι το δαιμονικό δεν πρέπει να το φοβόμαστε αλλά να συμφιλιωθούμε μ’ αυτό), που πετά με τη βοήθεια μαγικών ζώων και που το κυρίως πρόβλημά του είναι να προλάβει να μοιράσει, μπαίνοντας σαν κλέφτης και όχι από την πόρτα του σπιτιού, τι άλλο; δωράκια στα μικρά παιδάκια την ώρα που κοιμούνται, χωρίς καμία προσωπική σχέση μ’ αυτά, χωρίς να τα συμβουλεύει και διδάσκει, χωρίς αναφορά σε υπαρξιακές αλήθειες, χριστιανική ζωή και δρόμο της αγιότητας. Ο ίδιος δεν διαθέτει βέβαια καμία μόρφωση παρά μόνο εμπορικό και καταναλωτικό ζήλο.
Ασκητικός και λιτοδίαιτος ο γνήσιος άγιος Βασίλειος (διέθετε μαύρη γενειάδα, αφού κοιμήθηκε μόλις 49 ετών), παχουλός και καλοπερασάκιας ο Santa, λάτρης μάλιστα της Coca Cola, η οποία τον διαμόρφωσε έτσι. Αν αναζητήσουμε την αληθινή ιστορία του Santa Claus θα φτάσουμε στην μορφή του αγίου Νικολάου, λαοφιλή αγίου και στην Δύση, ο οποίος στη συνέχεια αναμείχθηκε με γερμανικούς και Σκανδιναβικούς μύθους και κατέληξε όπως είπαμε να πετάει με έλκηθρο, να φοράει γούνα, να έχει κάτασπρη γενειάδα, να είναι χοντρός και να κατεβαίνει από καμινάδες. Και όλα αυτά τα έκανε γιατί ήταν για τους ξένους αρχικά τελώνιο, στο ανάστημα ήταν νάνος και συνοδευόταν από ξωτικά. Με την ανάμειξη διαφόρων μύθων κατασκευάστηκε λοιπόν ο Άϊ Βασίλης, ο οποίος βέβαια σε πολλές χώρες της Ευρώπης έχει άλλες ονομασίες όπως: Σεν Νικολά, Φάδερ Κρίστμας (πατέρας των Χριστουγέννων), Γεροχειμώνας, Άρχοντας του χιονιού κ.λπ. Το 1931 ο Άϊ Βασίλης παίρνει την μορφή που έχει και σήμερα από την Coca Cola, η οποία ανέθεσε σε έναν αμερικανό καλλιτέχνη να οριστικοποιήσει την μορφή του καλοκάγαθου γέροντα σαν διαφημιστικό της προϊόν. Έτσι ο καλλιτέχνης τον σχεδίασε μεγαλόσωμο, του έδωσε το κόκκινο χρώμα της Coca Cola και τον έβαλε να δωρίζει τα μπουκάλια της.
Ο Μέγας άγιος της Καισαρείας επέδειξε ζήλο για την Εκκλησία του Χριστού, ασχολήθηκε ιδιαίτερα και συνέθεσε Θ. Λειτουργία, οργάνωσε την μοναχική ζωή, μεγάλη ήταν η έφεσή του προς τα ιερά γράμματα και την ερμηνεία της Αγίας Γραφής. Ο δυτικός και Σκανδιναβός γερούλης ποτέ δεν ακούστηκε να κάνει αναφορά στον χριστιανισμό, στην Εκκλησία, στους αγίους, την μυστηριακή ζωή, την πορεία προς τη σωτηρία, παρά μόνο δίνει ηθικές συμβουλές με πρόχειρο κοινωνικό και όχι αγιοπνευματικό περιεχόμενο. Ο δικός μας φωστήρας της Οικουμένης ήταν πολύ μεγάλος δάσκαλος και έρχεται από την Καισαρεία κρατώντας πένα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι. Δηλαδή την πνευματική κληρονομιά των αγίων και της αληθινής Παράδοσης. Όχι ένα σάκο γεμάτο με λιχουδιές και προσωρινά δώρα που δεν έχουν ψυχική αξία, σήμερα μένουν και αύριο χαλάνε. Διδάσκει τους ανθρώπους τα γράμματα, την αλφαβήτα, τη θεία γνώση. Μοιράζει στα παιδιά ευλογίες του Θεού και διαχρονική ελληνική παιδεία, όχι καραμέλες, γλυκίσματα και πολυεθνικά προϊόντα. Μάλιστα ζητάμε τη μεσιτεία του στους ναούς, και ατομικά κάθε φορά που το θεωρούμε αναγκαίο, και δεν γίνεται μνεία σ’ αυτόν μόνο μια φορά το έτος.
Ο δυτικόφερτος παχύσαρκος ‘άγιος’ διαστρέφει στα παιδιά τις πραγματικές και υπαρξιακές τους ανάγκες, που είναι το νόημα της ζωής και η αναζήτηση της αλήθειας, με στροφή όλου του ενδιαφέροντός τους στην ύλη και τα καταναλωτικά πρότυπα, προς εξυπηρέτηση εμπορικών κερδοφόρων συμφερόντων. Έτσι φυγαδεύεται η κατά Χριστόν άσκηση και χάνεται η γνήσια πνευματική ζωή. Πραγματικά, η ανθρωπότητα πάσχει γιατί αναζητεί το εφήμερο και επιδερμικό και όχι το γνήσιο, αληθινό και μόνιμο, που είναι η κατά χάριν σχέση με την πηγή της ζωής, δηλαδή την Αγία Τριάδα.
Πιο μεγάλος και από τους μεγάλους υπήρξε λοιπόν ο ποιμένας της Καισαρείας Άγιος Βασίλειος. Αν οι χριστιανοί, ιερείς και λαϊκοί, ζούσαμε όπως εκείνος, ο κόσμος μας θα ήταν παράδεισος και θα είχε λήξει το λεγόμενο κοινωνικό πρόβλημα. Διότι ο σοφός ιεράρχης Βασίλειος υπήρξε όχι μόνο άγιος των γραμμάτων, αλλά κατεξοχήν της Ορθοδοξίας και ορθοπραξίας, αγωνιστής της ισότητας ανδρών και γυναικών, δάσκαλος αγάπης και δικαιοσύνης. «Περίληψη των εντολών του Θεού είναι η αγάπη» (Migne 30, 281), διδάσκει. «Όπως ακριβώς ο Θεός δίδει το φως της ημέρας σε όλους, έτσι και οι μιμητές του Θεού ας ακτινοβολούν προς όλους την ίδια ισότιμη αγάπη …ενώ όποιος έχει το μίσος τρέφει μέσα του το διάβολο. Γι’ αυτό πρέπει να αγαπάς όλους το ίδιο και να εκτιμάς τον καθένα με την αξία του» (Migne 31, 648 32 1153 ΕΠΕ 8, 148 και 150). «Όλοι οι άνθρωποι είμαστε συγγενείς, όλοι είμαστε αδέλφια, όλοι απόγονοι του ενός πατέρα» (Migne 31, 1441). «Αυτός που γυμνώνει τον ντυμένο θα ονομαστεί λωποδύτης. Εκείνος που δεν ντύνει τον γυμνό, ενώ μπορεί να το κάνει, είναι άξιος να ονομάζεται διαφορετικά; ….Λοιπόν, τόσους αδικείς, όσους μπορούσες να βοηθήσεις» (Migne 31, 276-7 – ΕΠΕ 6, 346).
Τέλος, «ευτυχής είναι», λέγει, «όποιος απομακρύνθηκε από κάθε μάταιη ελπίδα έχοντας σαν μοναδική ελπίδα το Θεό» (Migne 30, 549). «Δεν ταιριάζει στην ελπίδα προς τον Θεό η ταλάντευση, ούτε στέλνει ο Κύριος την βοήθειά του σ’ αυτόν που ελπίζει άλλοτε στα χρήματα, στη δόξα και δύναμη του κόσμου, και άλλοτε στο Θεό, γιατί πρέπει αληθινά να εμπιστεύεται στη θεία βοήθεια» (όπου ανωτέρω). «Εξέτασε τον εαυτόν σου άνθρωπε ποιος είσαι και μάθε τη φύση σου, ότι δηλαδή είναι θνητό το σώμα σου και αθάνατη η ψυχή σου… φρόντιζε για την ψυχή σου που είναι πράγμα αθάνατο» (ΕΠΕ 6,222). Δεν αρμόζει απελπισία στους πιστούς: «Τίποτε δεν υπάρχει απρονόητο, τίποτε παραμελημένο από το Θεό. Όλα τα βλέπει το άγρυπνο μάτι. Σε όλα συμπαραστέκεται δίνοντας την συντήρηση στο καθένα. Αν ακόμα και έναν αχινό δεν αφήνει ο Θεός έξω από την Πρόνοιά Του (ο θαλάσσιος αχινός συγκρατείται κάτω από μεγάλες πέτρες όταν προαισθάνεται θαλασσοταραχή), για τα δικά σου προβλήματα άνθρωπε δεν θα ενδιαφερθεί (ιδιαίτερα); (Migne 29, 160/ ΕΠΕ 4, 284-6) [βλ. «ΟΧΙ στα Χριστούγεννα της παγκοσμιοποίησης και της Νέας Εποχής», Κ.Γ. Παπαδημητρακόπουλος, εκδ. Φωτοδότες» και «Ο Ουρανοφάντωρ Μέγας Βασίλειος, Ν.Γ. Νευράκη, Αθ. 1979].
