του Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου
Η αγία Υπομονή είναι η κατά κόσμον Ελένη Δραγάση-Παλαιολόγου (15ος αι.), κόρη του Σέρβου ηγεμόνα Κωνσταντίνου Δραγάση, και υπήρξε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου από τον γάμο της (σε ηλικία 19 ετών) με τον Μανουήλ τον Β΄ τον Παλαιολόγο. Ήταν δε μητέρα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, τελευταίου αυτοκράτορα της Ρωμανίας-Βυζαντίου. Η μόρφωση και αγωγή που έλαβε είχαν έντονα διαποτιστεί από την συνειδησιακή Ορθόδοξη πίστη και Παράδοση. Είχε αποκτήσει έξι παιδιά, ενώ και αυτή και ο σύζυγός της έγιναν μοναχοί και αφιερώθηκαν στον Θεό. Όχι μόνο δεν διέθετε καθόλου εγωισμό σαν μοναχή, αν και υπήρξε αυτοκράτειρα, αλλά υποτασσόταν στις ασκητικές διακονίες και με ταπείνωση υπηρετούσε, εν δικαιοσύνη και σωφροσύνη. Άλλωστε και σαν αυτοκράτειρα δεν έπαψε ποτέ να συνδράμει το λαό με προσευχή, πραότητα και ελπίδα που εξέπεμπε. Ενίσχυε και έπραττε το αγαθό προς όλους.
Ο Θεός δεν της επιφύλαξε να δει την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την παράδοσή της στα χέρια των Τούρκων, δραματικό γεγονός που συνέβη τρία χρόνια ύστερα από την κοίμησή της (κοιμήθηκε το 1450), ενώ έκλεινε 25 χρόνια ως μοναχή. Κατά τη διάρκεια της εν λόγω μάχης όμως πέθανε ως γνωστόν ο γιος της, αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Επρόκειτο πάντως για αγιασμένη οικογένεια, αφού πρόγονοί της (άγιος Συμεών ο Μυροβλύτης), η ίδια, ο σύζυγός της (ως μοναχός πήρε το όνομα Ματθαίος) και τρία παιδιά τους έγιναν μοναχοί και ετάφησαν (η οικογένειά της) μετά τον θάνατό τους στη μονή του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη.
Η αγία Υπομονή βοήθησε να ιδρυθεί το γυναικείο γηροκομείο «Η ελπίς των απηλπισμένων», στο μοναστήρι του αγίου Ιωάννη Προδρόμου της Πέτρας, όπου φυλασσόταν εκεί το σκήνωμα του αγίου Παταπίου, προς τον οποίον άγιο έτρεφε η Υπομονή ιδιαίτερη ευλάβεια. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης του 1453, ο ανιψιός της αγίας Υπομονής και συγγενής του αυτοκράτορα, Αγγελής Νοταράς, έκρυψε το λείψανο του αγίου Παταπίου σε μια σπηλιά, κοντά στην πόλη ‘Θέρμαι’ (σημερινό Λουτράκι) στο βουνό Γεράνεια. Η περιοχή υπήρξε ασκητήριο μοναχών από τον 11ο αιώνα. Στο σπήλαιο αυτό βρέθηκε βυζαντινή αγιογραφία της αγίας Υπομονής και η αγία κάρα της. Εκεί χτίστηκε το 1952 το μοναστήρι του αγίου Παταπίου, όπου συνεχίζει να φυλάσσεται η σεπτή κάρα της αγίας Υπομονής. Η μνήμη της τιμάται στις 13 Μαρτίου και 29 Μαΐου.
Η αγία Υπομονή, που ονομάζεται και «Αγία Δέσποινα» από τον Γ. Φραντζή, έφτασε Χάριτι Θεού και με τους ασκητικούς αγώνες της σε ύψη αρετής και χριστιανικής πνευματικής ζωής, γεγονότα που και ο Γεννάδιος Σχολάριος, ο πρώτος Οικουμενικός Πατριάρχης μετά την Άλωση, περιγράφει ωραιότατα στον Παραμυθητικό του Λόγο προς τον Βασιλέα Κωνσταντίνο ΙΑ', με τίτλο «Επί τη κοιμήσει της μητρός Αυτού αγίας Υπομονής». Οι εμφανίσεις της δε και τα θαύματά της πληθαίνουν, όπως το παράδειγμα που ακολουθεί:
«Η αγία Υπομονή εμφανίσθηκε ως μοναχή σε κάτοικο των Αθηνών που εργαζόταν σε ταξί. Το σταμάτησε και ζήτησε να κατευθυνθεί προς το Λουτράκι. Ο ταξιτζής είχε καρκίνο του δέρματος στα χέρια του και βρισκόταν σε μεγάλη απελπισία. Καθ' οδόν η μοναχή που φορούσε ένα κουκούλι με κόκκινο σταυρό τον ρώτησε: Γιατί είσαι μελαγχολικός; Και εκείνος δεν δίστασε να ομολογήσει όλη την αλήθεια. Μετά τον ρώτησε αν θέλει να τον σταυρώσει για να γίνει καλά και εκείνος δέχθηκε. Σε λίγο όμως τον έπιασε υπνηλία και παρεκάλεσε την μοναχή να σταθούνε λίγο για να μην σκοτωθούνε. Είχαν φθάσει κοντά στα διόδια και εύκολα θα έβρισκαν άλλο ταξί αν εκείνη βιαζόταν. Κάθισε στην άκρη του δρόμου και τον πήρε ο ύπνος. Όταν ξύπνησε διαπίστωσε ότι τα χέρια του είχαν γίνει καλά, αλλά η μοναχή είχε εξαφανιστεί. Ρώτησε τους ανθρώπους των διοδίων μήπως είδανε καμιά μοναχή εκεί κοντά, αλλά κανείς δεν την είχε δει. Τότε συγκλονισμένος γύρισε στο ταξί του και κατάλαβε ότι κάποια αγία ήταν κι' έγινε άφαντη. Κατευθύνθηκε μετά στον γιατρό του και του διηγήθηκε το περιστατικό. Την στιγμή εκείνη έπεσε το μάτι του σε μια εικόνα που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο του ιατρείου. Πετάχτηκε απ' το κάθισμά του και φώναξε: «Αυτή ήταν». Σημειωτέον ότι η εικόνα ήταν της αγίας Υπομονής. Έτσι έμαθε ποια ήταν εκείνη που τον θεράπευσε και τον γλύτωσε και απ' την απελπισία. Το κουκούλι με τον κόκκινο σταυρό έδειχνε την καταγωγή πριν γίνει αυτοκρατόρισσα του Βυζαντίου και με αυτό το μοναχικό σχήμα τελείωσε και την επίγεια ζωή της. Εκ των υστέρων γίνηκε γνωστό ότι η ημέρα που γίνηκε το θαύμα ήταν 13 Μαρτίου, ημέρα που η αγία γιορτάζει» (Από το βιβλίο εκδόσεως Ι. Μ. Οσίου Παταπίου Λουτρακίου).
Η υπομονή που έδειχνε στη ζωή της η αγία, με θερμή πίστη προς το Θεό και πραγματική ταπείνωση προς το θέλημά Του, έμεινε στην ιστορία. «Τη υπομονή αυτής εκτήσατο την ψυχήν αυτής». Για το οποίο τελευταίο (την σωτηρία των ψυχών μας), και την θεϊκή αυτή αρετή της υπομονής (σε συνδυασμό με ελπίδα, μετάνοια και έργα αγαθά), ας παρακαλέσουμε και ημείς τον Κύριο να μας αξιώσει να αποκτήσουμε, ώστε να αποδεικνύεται, δια των πιστών και των αγίων Του, εσαεί η ύπαρξή Του, το Τριαδικόν του προσώπου Του, το μοναδικόν Αυτού και η ευλογία Του, και δια των αρετών να επεκτείνεται η επικράτηση του αγίου και λυτρωτικού θελήματός Του εις τον αιώνα (πληροφορίες για τον βίο της βλ. el. wikipedia. org/ wiki/ Ελένη_Δραγάση και www. impantokratoros. gr/ agiaypomoni. el. aspx).
