Πρόσφατα, στο διπλωματικό και στρατιωτικό λεξιλόγιο εμφανίσθηκε και παγιώθηκε ο όρος «παράπλευρες απώλειες»,υπό τον οποίο καλύπτονται και ενίοτε αμνηστεύονται οι συνέπειες των στρατιωτικών επεμβάσεων, που συχνά έχουν τεράστιο ανθρώπινο κόστος.
Εκείνοι, μάλιστα, οι οποίοι παίρνουν αποφάσεις με καταστρεπτικές συνέπειες προσπαθούν να αποενοχοποιηθούν, δηλώνοντας ότι «δεν μπορείς να φτιάξεις ομελέτα, χωρίς να σπάσεις αυγά», δήλωση μεστή κυνισμού, δεδομένου ότι τα «αυγά» είναι ανθρώπινες ζωές…
Στον αντίποδα της άποψης αυτής βρίσκεται η αισιόδοξη αρχαιοελληνική ρήση και διαπίστωση, ότι «ουδέν κακόν αμιγές καλού», μέσα σε κάθε κακό ενυπάρχει και κυοφορείται κάποιο καλό, το οποίο καλούμεθα να διακρίνουμε και να αξιοποιήσουμε.
Υπό την έννοια αυτή, μπορούμε να μιλήσουμε και για «παράπλευρες ωφέλειες», που προκύπτουν από κάθε δυσάρεστη και δύσκολη κατάσταση, που συχνά φαντάζει τραγική…
Μια τέτοια κατάσταση διανύει τα τελευταία χρόνια ο Ελληνισμός, μια κατάσταση, που κάλλιστα μπορεί να χαρακτηρισθεί τραγική, με την έννοια ότι περιέχει το βασικό στοιχείο της τραγικότητας, την μετάπτωση, δηλαδή, από την ευτυχία στη δυστυχία.
Στην αρχαία τραγωδία αυτή η τραγικότητα έβρισκε τη λύση και την κάθαρση με την αποκατάσταση της ηθικής τάξεως, έστω και αν αυτή συνεπαγόταν την πτώση και τη συντριβή του τραγικού ήρωα.
Στη σύγχρονη ελληνική τραγωδία, όμως, η λύση φαίνεται σκοτεινή και η κάθαρση απελπιστικά μακρινή….
Αλλά στο συλλογικό μας ταξίδι για την αναζήτηση της λύσης και την ανίχνευση της κάθαρσης είναι που ανακαλύπτουμε τις παράπλευρες ωφέλειες.
Ωφέλειες, που δεν αφορούν μόνο τη συνειδητοποίηση των ατομικών και δημοσίων αμαρτιών, αλλά κυρίως στην επανασύνδεσή μας με τις εύχυμες και πάντα ζωντανές ρίζες της εθνικής ιδιοπροσωπίας και ύπαρξής μας και στην επανεύρεση των στοιχείων εκείνων, των νοοτροπιών και των τρόπων ζωής, που εγγυώνται την επιβίωσή μας και κρύβονται ή υπολανθάνουν στα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του λαού μας.
Συνηθισμένοι να θεωρούμε τα έθιμά μας φολκλορικές εκδηλώσεις ενός παρωχημένου παρελθόντος και εντάσσοντάς τα στα καταναλωτικά πρότυπα του παρόντος, δεν είχαμε προσπαθήσει ποτέ να «διαλεχθούμε» μαζί τους και να επικαιροποιήσουμε τα μηνύματά τους.
Ένα τέτοιο έθιμο είναι και αυτό της Πρωτοχονιάτικης Βασιλόπιττας, η μελέτη των συνθηκών δημιουργίας του οποίου μπορεί να αποβεί σωτήρια «παράπλευρη ωφέλεια» για τις παρούσες συνθήκες…
Τα υπάρχοντα των κατοίκων της Καισαρείας απαιτούσε με απειλές εισβολής και σφαγής ο τοπικός Έπαρχος για να κορέσει τη φιλοδοξία του και να επιβάλει την εξουσία του στην πόλη, της οποίας ποιμένας και πατέρας ήταν ο Βασίλειος, ο λόγιος και φιλάνθρωπος Ιεράρχης, που προέκρινε τη ζωή του ποιμνίου του από τα υπάρχοντά του…
Και έπεισε τους Καισαρείς να προσφέρουν για τη σωτηρία της πόλης τα υπάρχοντά τους…
Και οι Καισαρείς, πρόσφερε ο καθένας τα όσα είχε, και οι πλούσιοι και οι πτωχοί, με τη βεβαιότητα ότι σε μια δυστυχισμένη πόλη δεν έχει κανείς το δικαίωμα και τη δυνατότητα να ευτυχεί.
Ο γενικός αυτός και ομόθυμος συναγερμός επέτρεψε στον ηγέτη του να εμφανισθεί με θάρρος στον έπαρχο και να του καταθέσει τα πράγματα του ποιμνίου του, αλλά όχι και την ψυχή του.
Και, όπως συμβαίνει πάντα, στην αρετή, την ομόνοια και την αποφασιστικότητα παν πλήθος και πας πλούτος υποχωρεί… Ο Έπαρχος επέστρεψε τα συγκεντρωμένα πλούτη και ο Ιεράρχης ανέλαβε να τα επιστρέψει με ισότητα και δικαιοσύνη, διανέμοντάς τα κρυμμένα σε μικρά τεμάχια άρτου.
Αυτή την ιστορία κρύβει το ωραίο έθιμο της βασιλόπιττας, που, όμως, μπορεί και πρέπει να αποτελέσει πρότυπο για την αντιμετώπιση των δυσκολιών της σημερινής πραγματικότητας.
Δεν αρνήθηκαν οι τότε Καισαρείς να συνεισφέρουν στη σωτηρία της πόλης τους, αναλωνόμενοι σε ατελέσφορη αναζήτηση αιτιών και αιτιών.
Δεν αρνήθηκε ο Επίσκοπός τους να αποδώσει «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι»…
Και όταν παρήλθε ο κίνδυνος, ο συσσωρευμένος πλούτος μοιράστηκε ίσα και δίκαια…
Στις προκλήσεις των καιρών, καλούμεθα όλοι να γίνουμε, να συμπεριφερθούμε και να αντιδράσουμε όπως οι κάτοικοι της Καισαρείας, με ομοθυμία και αυταπάρνηση, για τη σωτηρία της πατρίδας μας, της οποίας στήριγμα και απαντοχή είναι και πάλι η Εκκλησία.
Αγόγγυστα ας συνεισφέρουμε το μερίδιο του χρήματος, όπως σε άλλες, όχι πολύ μακρινές, περιπτώσεις συνεισέφερε ο καθένας το μερίδιο του αίματος…
Και όταν τα σύννεφα χαθούν και ο ήλιος λάμψει πάλι πάνω από την πατρίδα μας, ας αποφασίσουμε να διανέμουμε τον παραγόμενο εθνικό πλούτο με ισότητα και δικαιοσύνη και να διαχειριζόμαστε τίμια ό,τι είναι δικό μας και ό, τι μας προσφέρουν ή μας εμπιστεύονται οι άλλοι …
Μόνο έτσι η σημερινή συγκυρία θα αποβεί μια σπάνια και μοναδική για γενική ανόρθωση ευκαιρία, μια σωτήρια «παράπλευρη ωφέλεια» και λυτρωτική κάθαρση για την νέα ελληνική τραγωδία!
† Ο ΣΥΡΟΥ ΔΩΡΟΘΕΟΣ Β΄
(Περιοδικό “ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ”, τ. 62, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013)
