«Είναι καλύτερο να είναι κανείς φτωχός, παρά απαίδευτος· γιατί του φτωχού τού λείπουν τα χρήματα, του απαίδευτου, όμως, του λείπει η ανθρωπιά».

Ο Κοραής, μάλιστα, προχώρησε σε μία ακόμη εύστοχη διαπίστωση, ότι «αι καταναλίσκουσαι τας πόλεις πυρκαϊαί είναι καρποί της απαιδευσίας».

Και είναι γεγονός ότι πολλές φωτιές, κυριολεκτικά και μεταφορικά, καταναλίσκουν την κοινωνία μας, που υποφέρει από διαρκώς πολλαπλασιαζόμενα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, μαστίζεται από τη μοναξιά, την αλλοτρίωση, την απανθρωπιά και εξουθενώνεται από την ηθική και οικονομική κρίση.

Πάντοτε, αλλά κυρίως στη σημερινή, έντονα ανταγωνιστική και γι’ αυτό απάνθρωπη, εποχή, η Παιδεία αποτελούσε και αποτελεί την αποδοτικώτερη επένδυση για ένα Έθνος, την ασφαλέστερη εγγύηση για την πρόοδό του και την ενεργό παρουσία του στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Σε περιόδους, μάλιστα, κρίσεων, οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών, όπως αυτή που με άγχος και ανασφάλεια διανύουμε, η Παιδεία μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία μιας συλλογικής αναγέννησης, το εφαλτήριο για ένα άλμα προς το καλύτερο μέλλον!

Καθώς όλοι βιώνουμε τις συνέπειες της οικονομικής συγκυρίας, που ταλανίζει τη χώρα μας, περικόπτει μισθούς και ελπίδες και ψαλλιδίζει τα όνειρα των νέων μας, η αναζήτηση των αιτίων και των αιτιών της αποτελεί περιττή πολυτέλεια.

Εκείνο, που προέχει είναι να μην επαναληφθούν τέτοια φαινόμενα, με τη δημιουργία υπεύθυνων πολιτών, που δεν θα δέχονται, ούτε θα ανέχονται την ύπαρξη ανθρώπων και νοοτροπιών, που νομοτελειακά θα αποτελέσουν το θερμοκήπιο  μιας νέας, χειρότερης, κρίσης.  

Αλλ’ αυτό δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς σωστή, πολυεδρική, και ολοκληρωμένη παιδεία, που δεν θα οδηγεί στην παραμόρφωση, αλλά στη μόρφωση και τη μεταμόρφωση του παθητικού ατόμου σε ενεργό πολίτη…

Γιατί, χωρίς παιδεία τα άτομα στερούνται τη δυνατότητα ενεργούς και ουσιαστικής συμμετοχής στα κοινά. Δεν μπορούν να κατανοήσουν την πολυπλοκότητα των σύγχρονων κοινωνικοπολιτικών και οικονομικών φαινομένων, παραμένουν απαθείς δέκτες των εξελίξεων και μεταλλάσσονται από κοινωνία προσώπων σε άθροισμα ατόμων!

Δυσανασχετούν, όταν αναλαμβάνουν, και χαίρονται, όταν απαλλάσσονται, από κοινωνικές ευθύνες και υποχρεώσεις· παρασύρονται από τις επιθυμίες τους· δεν ελέγχουν τις επιλογές τους· δεν γνωρίζουν, και γι’ αυτό δεν εμπιστεύονται τις δυνατότητες και ικανότητές τους.

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, Παιδεία που δεν θα μαθαίνει τους νέους τι να σκέφτονται, αλλά πώς να σκέφτονται. Παιδεία βαθύτατα ανθρωπιστική, σύγχρονη και δημοκρατική, με μεθόδους και τρόπους διδασκαλίας, που θα καλλιεργούν την κριτική ικανότητα των νέων ανθρώπων, θα ανοίγουν και συνεχώς θα διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες, θα τους ελευθερώσουν από τη δουλεία της τεχνοκρατίας, θα τους εθίζουν στο σεβασμό της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και θα τους εφοδιάζουν με τον απαραίτητο ηθικό και πνευματικό εξοπλισμό, ώστε να διατηρήσουν την εσωτερική τους ελευθερία και αυτονομία, σε μια εποχή, κατά την οποία ο άνθρωπος, ως αξία και ως οντότητα, ωθείται στο περιθώριο των τεχνολογικών και οικονομικών εξελίξεων και θεωρείται απλά πειθήνιο εργαλείο για την βελτίωση των οικονομικών μεγεθών, παράπλευρη απώλεια στον αγώνα για την ανάπτυξη.

Καθώς ένα νέο σχολικό έτος ξεκινά, αναπόφευκτα η σκέψη όλων στρέφεται προς τους δασκάλους, που καλούνται να αναλάβουν στους ώμους τους το βαρύ καθήκον από δάσκαλοι να γίνουν καθηγητές!

Με την ακριβή σημασία των λέξεων, κάθε εκπαιδευτικός, οποιασδήποτε βαθμίδας, είναι δάσκαλος, το ζητούμενο είναι να γίνει καθηγητής!  

Η λέξη δάσκαλος, διδάσκαλος στην αρχαιοπρεπέστερη μορφή της, είναι και η χρονολογικά παλαιότερη. Προερχόμενη από την ίδια ρίζα με την Ομηρική λέξη εδάην=έμαθα και έχοντας ετυμολογική συγγένεια με τη σύγχρονη λέξη αδαής=αμαθής, δηλώνει αυτόν που μαθαίνει τους άλλους, τον κάτοχο και διανομέα των γνώσεων.

Από την άλλη, η λέξη καθηγητής, προερχόμενη από το καθηγούμαι=καθοδηγώ, σημαίνει ακριβώς τον καθοδηγητή, τον οδηγό στην πορεία προς τη μάθηση και τη γνώση. Πρόκειται για έναν όρο, που όσο παράξενο κι’ αν ακουστεί, στο γραπτό λόγο εμφανίζεται για πρώτη φορά στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. 

Στους ωκεανούς των πληροφοριών, που κατακλύζουν τις ψυχές των νέων και των παιδιών και απειλούν να πλήξουν τη Γνώση και  την Ηθική, ο δάσκαλος θα πρέπει να ανταλλάξει τον παραδοσιακό του ρόλο, ως «διανομέας γνώσεων», με τον πραγματικό του ρόλο, ως διαμορφωτής προσωπικοτήτων!

Καθήκον δύσκολο και μοναδικό στη σημασία του. 

Γιατί, όπως ένα βότσαλο φέρνει την αλλαγή, όταν πέφτει στο νερό, έτσι και ο κάθε δάσκαλος μπορεί να φέρει την αλλαγή στην τάξη, στο σχολείο και στην κοινωνία.

Καθήκον δύσκολο, αλλά και μοναδικό στην ομορφιά του!

Γιατί, όπως εύστοχα υπογράμμισε ο Γ. Δροσίνης «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αποστολή για έναν άνθρωπο απ’ το να φωτίζει με το ψυχικό του φως τις αφώτιστες, τις σκοτεινές ψυχές, και δεν έχουμε τίτλο πνευματικής ευγενείας ανώτερο απ’ τον τίτλο του διδασκάλου, αφού τον τίτλο αυτό πήρε κι ο Θεός, όταν κατέβηκε στη γη κι έγινε άνθρωπος.»

† Ο ΣΥΡΟΥ ΔΩΡΟΘΕΟΣ Β΄